Đoàn Đoàn công tác Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, do đồng chí Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường trưởng đoàn khảo sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn thành phố, tháng 7-2022 (Ảnh: Trung Kiên)

Lượng phát thải gia tăng nhanh chóng

Số liệu thống kê từ Sở Tài nguyên và Môi trường Hải Phòng, mỗi ngày thành phố phát sinh khoảng 1.764 tấn chất thải rắn (CTR) sinh hoạt đô thị và nông thôn cần được thu gom, xử lý. Đến năm 2025, lượng rác thải sinh hoạt phát thải trên địa bàn TP Hải Phòng khoảng 2.779 tấn/ngày, đến năm 2030 lượng rác thải sẽ lên đến 3.838 tấn/ngày. Tuy nhiên, hiện chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn thành phố được xử lý bằng phương pháp chôn lấp hợp vệ sinh chiếm đến 62%, chôn lấp tại bãi rác tạm là 32%. Trong khi lượng rác được xử lý bằng phương pháp chế biến phân vi sinh mới đạt 4%, đốt rác với quy mô nhỏ là 2%. Ngân sách thành phố chi cho thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt là 159,84 tỷ đồng/năm. Đối với chất thải công nghiệp thông thường, chất thải nguy hại, chất thải y tế cũng đã được Hải Phòng quản lý cơ bản, giám sát công tác thu gom, vận chuyển và xử lý đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, việc quản lý, xử lý đối với chất thải rắn khác như chất thải đặc thù, chất thải xây dựng và chất thải từ hoạt động sản xuất nông nghiệp chưa đạt hiệu quả cao. Riêng đối với chất thải từ vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng hiện nay Ngân sách nhà nước chưa bố trí kinh phí để thực hiện công tác thu gom, vận chuyển và xử lý.

Đáng lưu ý, hình thức xử lý chôn lấp dù giá thành xử lý và đầu tư xây dựng rẻ; xử lý được lượng lớn CTR; không phải phân loại. Nhưng có hạn chế lớn đó là chiếm nhiều diện tích đất; thời gian phân hủy chậm; phát tán mùi; lượng nước rỉ rác có thể gây ô nhiễm môi trường khu xử lý hoặc có thể ảnh hưởng tới môi trường lân cận. Thực tế, nhiều năm qua, Hải Phòng vẫn thường xuyên phải nhận nhiều phản ánh rất tiêu cực về công tác xử lý môi trường chưa hoàn thiện, triệt để. Trước những thách thức trong công tác xử lý rác thải, thành phố Hải Phòng dự kiến đến năm 2025 sẽ đóng cửa, cải tạo phục hồi môi trường thêm 85 bãi rác tạm và đến 2030, đóng cửa toàn bộ bãi rác tạm trên địa bàn thành phố. Trước đó, trong giai đoạn 2016-2021, Hải Phòng cũng đã đóng cửa, cải tạo phục hồi môi trường đối với khu xử lý rác thải Bàng La (quận Đồ Sơn) thành phố Hải Phòng. Đáng chú ý, quỹ đất ngày càng khan hiếm, việc áp dụng hình thức chôn lấp không thể “theo kịp” sự gia tăng rác thải.

Kịp thời ban hành các cơ chế, chính sách

Đứng trước thách thức này, thành phố Hải Phòng xác định cần có giải pháp để bảo đảm xử lý hiệu quả lượng rác phát sinh, đáp ứng các yêu cầu bảo vệ môi trường; đồng thời phù hợp với thực tế quỹ đất cho việc xử lý rác thải không nhiều, không thể áp dụng hình thức chôn lấp. Trên cơ sở đó, thành phố giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì thực hiện, xây dựng Đề án tổng thể thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn trên địa bàn thành phố giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó, đề án đề xuất lộ trình, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể về quản lý chất thải rắn theo toàn bộ vòng đời từ khâu phát sinh, đến khâu xử lý cuối cùng. Khi thực hiện thành công, sẽ đạt được những hiệu quả tích cực về kinh tế - môi trường - xã hội. Sau khi so sánh đánh giá 5 loại công nghệ xử lý rác thải tiên tiến đang được áp dụng trên thế giới, gồm: Công nghệ đốt phát điện, công nghệ thủy nhiệt, công nghệ đốt nhiệt phân, công nghệ khí hóa và công nghệ khí hóa Plasma.  Bản đề án kết luận công nghệ đốt rác phát điện có nhiều ưu điểm phù hợp thực tiễn của Hải Phòng, như tỷ lệ chất thải sau khi đốt thấp (xỉ tro đáy lò khoảng 10-15% được tận dụng sản xuất vật liệu xây dựng, gạch không nung; tro bay 3-5% được xử lý chôn lấp); nhiệt độ buồng đốt cao trên 1.100 độ, hạn chế tối đa quá trình sinh ra khí Dioxin/Furan; rác thải không yêu cầu phân loại tại nguồn; tiết kiệm quỹ đất sử dụng; chi phí xử lý khoảng 23 USD/tấn rác; công suất phát điện 7,5MW; giá bán điện 10,05 UScents/kWh; suất đầu tư 5,4 triệu USD/1MW diện tích cho 1 nhà máy điện rác công suất 1.000 tấn/ngày là 14ha. Sau khi rà soát quy hoạch xây dựng cùng quy hoạch phát triển điện lực thành phố Hải Phòng. Đề án kết luận 2 khu vực: Khu xử lý Đình Vũ (quận Hải An) và Khu xử lý Trấn Dương (huyện Vĩnh Bảo) là vị trí phù hợp để xây dựng nhà máy xử lý chất thải sinh hoạt bằng công nghệ đốt phát điện.

Công nghệ đốt rác phát điện cũng đã được Thường trực Thành ủy Hải Phòng đồng ý chủ trương tại các Thông báo: số 472-TB/TU ngày 1-6-2018, số 60-TB/TU ngày 14-12-2020; cũng như đồng ý chủ trương Tập đoàn Geleximco nghiên cứu đầu tư xây dựng nhà máy xử lý chất thải bằng công nghệ đốt rác phát điện tại Đình Vũ, quận Hải An, với tổng công suất 2.000 tấn/ngày (2 giai đoạn). Tiếp đó, tại kỳ họp thứ 7, HĐND thành phố khóa 16 ban hành Nghị quết số 27/NQ-HĐND về nhiệm vụ, giải pháp tổng thể thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn trên địa bàn thành phố Hải Phòng giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2050. Với quan điểm coi chất thải là tài nguyên, phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo vệ môi trường, không đánh đổi môi trường lấy phát triển kinh tế, Nghị quyết 27 HĐND thành phố xác định lộ trình giai đoạn 2022-2025 đầu tư xây dựng để đưa vào vận hành 1 nhà máy xử lý chất thải rắn bằng công nghệ đốt phát điện. Theo đó, nguồn kinh phí triển khai đề án giai đoạn từ năm 2022 đến năm 2025 là 6.949,55 tỷ đồng. Trong đó, kinh phí từ nguồn ngân sách thành phố là 1.803,55 tỷ đồng, kinh phí từ nguồn vốn đầu tư của doanh nghiệp là 5.146,00 tỷ đồng. Giai đoạn từ năm 2026 đến năm 2030, kinh phí từ nguồn ngân sách nhà nước: 2.948,94 tỷ đồng, nguồn vốn đầu tư của doanh nghiệp là 2.498,00 tỷ đồng. Đến năm 2027, hoàn thành đầu tư xây dựng để đưa vào hoạt động Khu xử lý Trấn Dương (điện rác 1.000 tấn/ngày; dây chuyền chế biến phân mùn, công suất 200 tấn/ngày); các bãi rác tạm trên địa bàn thành phố được đóng cửa, cải tạo phục hồi môi trường. Đến năm 2030 hoàn thành đầu tư xây dựng để đưa Nhà máy điện rác Đình Vũ giai đoạn 2 vào hoạt động, nâng tổng công suất các Nhà máy điện rác toàn thành phố lên 3.000 tấn/ngày. Sau năm 2030, 100% chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn thành phố Hải Phòng hoàn toàn bằng công nghệ tiên tiến. Quản lý chặt chất thải rắn theo toàn bộ vòng đời từ khâu phát sinh, đến khâu xử lý cuối cùng, nhằm chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai, dịch bệnh, đáp ứng được nhiệm vụ bảo vệ môi trường, bảo đảm chất lượng môi trường sống, xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện môi trường và hướng tới sự phát triển bền vững của thành phố.

Những tín hiệu khả quan

Hiện nay, trên địa bàn thành phố Hải Phòng có rất nhiều nhà đầu tư quan tâm gửi hồ sơ đề xuất làm chủ đầu tư Nhà máy xử lý chất thải rắn trên địa bàn thành phố (bằng công nghệ đốt có thu hồi nhiệt và phát điện; công nghệ đốt không thu hồi nhiệt…). Do vậy, việc lựa chọn nhà đầu tư có năng lực thực sự (về kinh nghiệm, về làm chủ công nghệ, về vốn đầu tư…) sẽ được thực hiện theo đấu thầu, theo quy định pháp luật về đấu thầu là phù hợp với tình hình thực tế của thành phố Hải Phòng.

Cùng với đó, trên cơ sở Luật Bảo vệ môi trường 2020, thành phố đang khẩn trương hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật, tạo hành lang pháp lý cho triển khai các nhiệm vụ trên địa bàn. Đồng thời, tập trung kiện toàn hệ thống cơ quan quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường từ cấp thành phố đến cấp xã. Đồng thời, đẩy mạnh kêu gọi các tổ chức quốc tế hợp tác và hỗ trợ các công nghệ mới, công nghệ hiện đại trong giảm phát thải khí nhà kính, sử dụng năng lượng hiệu quả, năng lượng tái tạo; học tập kinh nghiệm về các mô hình thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải. Đây là cơ sở tin tưởng, kỳ vọng, thành phố Hải Phòng thành công trong việc biến thách thức thành cơ hội triển mới./.

Thu Thủy